Dünya nüfusu 7.5 milyarı, dijital dünya nüfusu ise 4 milyarı aştı. Dünyayı saran dijital ağ internetin kapsama alanı hızla genişliyor.
Dijital dünyada insanları yönlendirmek ve manipüle etmek geleneksel dünyaya göre çok daha kolay. Seçim sonuçlarına etki etmekten rejim yıkmaya varıncaya kadar birçok olayın fitili dijital dünyadan ateşlendi. İnsanların neyi merak ettiğinden ne satın aldığına, ne hissettiğinden nelerden hoşlandığına kadar en özel bilgileri dijital dünyada saklı.
Peki bu dijital dünyayı kim yönetiyor? Şu anda dünyanın en büyük 5 teknoloji şirketi sırasıyla Apple, Alphabet (Google), Microsoft, Amazon ve Facebook.
Korkutucu Beşli
ABD merkezli bu 5 şirketin piyasa değeri 3,7 trilyon dolar ile ABD teknoloji borsası NASDAQ’ın neredeyse yarısına eşit.
New York Times teknoloji yazarı Farhad Manjoo, bu 5 şirket için ¨korkutucu beşli¨ ifadesini kullanmış ve birçok hükümetten daha güçlü olduklarına dikkat çekerek uyarıda bulunmuştu.
Bu 5 şirket yaptıkları satın almalar ile hem büyümelerini sürdürüyorlar hem de potansiyel rakiplerini ortadan kaldırıyorlar.
Apple
Apple, Steve Jobs ile özdeşleşen ve filmlere konu olan hikayesiyle teknoloji dünyasının en büyük şirketi konumunda. Şirketin 922 milyar dolarlık piyasa değeri adım adım 1 trilyon dolara doğru ilerliyor.
1976 yılında kurulan Apple, büyük sıçramayı 2007 yılında piyasaya sürdüğü iPhone ile yaptı. iPod, iPad, Watch, Apple TV gibi ürünleri de ilgi gördü ancak Apple’ı zirveye taşıyan lokomotif ürünü iPhone oldu.
Apple, iPhone ile sadece fiziksel bir telefon satmıyor. iOS işletim sistemi, AppStore uygulama mağazası, iTunes eğlence servisi, iPay ödeme platformu ile birlikte büyük bir ekosistem sunuyor.
Apple’ın vergi ödememek için ABD’ye getirmediği ve dünyanın dört bir yanına dağılmış büyük bir nakit parası var. Yakında zamanda en popüler müzik keşif uygulaması Shazam’ı 400 milyon dolara satın almak için el sıkıştı ancak bu satınalma Avrupa Birliği Rekabet Komisyonu’nun incelemesi altında.
Şirket’in büyük gizlilik içinde yürüttüğü sürücüsüz elektrikli otomobil projesi de mevcut.
Alphabet
Google’ın çatı şirketi Alphabet sunduğu servislerle interneti kontrolü altına almış desek abartı olmaz. Arama motoru Google, reklam servisleri AdSense, AdWords, e-posta hizmeti Gmail, bulut depolama servisi Google Drive, video paylaşım sitesi YouTube, Web tarayıcısı Chrome en çok bilinen Alphabet servisleri.
Dünyanın en yaygın kullanılan mobil işletim sistemi Android ise yüzlerce markanın akıllı cihazına hayat veriyor. Google da sürücüsüz otomobil projesine sahip.
Geçtiğimiz yıl Avrupa Birliği Komisyonu internet aramalarındaki hakim konumunu kötüye kullandığı gerekçesiyle Google’a 2.42 milyar euroluk rekor para cezası kesmişti.
Microsoft
Bill Gates’in “her masaya bir bilgisayar” vizyonuyla kurduğu Microsoft’un girmediği ev ve ofis kalmadı. Dünyanın en çok kullanılan masaüstü işletim sistemi olan Windows’un mavi hata ekranı bile yaygınlaşmasına engel olamadı. Microsoft sadece Windows ile kalmadı, Office, Microsoft Server ürünleri ile kurumsal dünyaya da yayıldı . Şirket bunlar dışında Xbox oyun konsoluyla da büyük bir başarı yakaladı. Hotmail ile başlayan e-posta servis hizmetini Outlook markası altında sürdürüyor.
Microsoft son yıllarda yaptığı satın almalar ile dikkat çekiyor. 2011 yılında 8,5 milyar dolara Skype’ı satın aldı. 2013 yılında ise 7 milyar dolar ödeyerek Nokia’yı satın aldı. 2016 yılında ise 26,6 milyar dolar ödeyerek LinkedIn’in sahibi oldu. Son dedikodu ise Spotify ile el sıkışıldığı yönünde.
Amazon
Online kitap satışı ile dijital dünyaya adım atan Amazon, bugün onlarca alt şirkete sahip ve dünyanın en büyük online perakendecisi konumunda. Kurucusu Jeff Bezos ise dünyanın en zengin insanı unvanının sahibi oldu.
Buzdağının görünen yüzünde masum bir e-ticaret sitesi görünse de şirketin asıl yoğunlaştığı alan AWS (Amazon Web Services) ürünü. Dijital dünyanın ihtiyaç duyduğu depolama, sunucu hizmetlerini ve birçok dijital servisi bünyesinde barındıran AWS, dijital dünyanın çarklarını çeviren en büyük dişlilerden bir tanesi.
Korkutucu Beşli’nin en küçüğü olduğuna aldanmayın beşli içinde sicili en kabarık olanı tartışmasız Facebook. Kurucusu Mark Zuckerberg Cambridge Analytica skandalı sonrası özür dilese de halen kafalarda soru işaretleri var.
En büyük sosyal ağ konumundaki Facebook, 2012 yılında 1 milyar dolara satın aldığı Instagram’ı en popüler sosyal ağlardan birisi yapmayı başardı. Dünyanın en çok kullanılan mesajlaşma uygulaması WhatsApp’ı 2014 yılında 19 milyar dolara satın aldı. Facebook’un ayrıca kendi mesajlaşma uygulaması Messenger var.
Bu yazının bir kısmı 3 Haziran 2018 tarihinde Vatan Gazetesi’nde yayımlanmıştır.